اصطلاحی در جامعه شناسی است که در آن قشرها به وسیله مقررات قانونی ایجاد نمیشوند و عضویت در آن معمولا بر مبنای موقعیت موروثی است. طبقه اجتماعی؛ گروهبندی وسیعی از افراد هست که دارای منابع اقتصادی مشترکی هستند. نظامهای طبقاتی انعطافناپذیرترین نظامهای قشربندی هستند. حتی محدودیتهایی در مورد ازدواج میان گروهی بین افراد متعلق به طبقات مختلف وجود دارد.
▫️طبقه یک فرد در هنگام تولد انتسابی هست و فقط تا اندازهای اکتسابی است. طبقات به تفاوتهای اقتصادی میان گروهبندیهای افراد و نابرابری در تملک و کنترل منابع مادی بستگی دارند. طبقات اقتصادی معمولاً از طریق میزان برخورداری از ثروت یا متوسط درآمد تفکیک میشوند.
مارکس و طبقه اجتماعی
از مهم ترین اندیشمندانی که بحث های فراوانی در مورد طبقه اجتماعی دارد، کارل مارکس است، از منظر مارکس مفهوم طبقه در ارتباط با تولید مطرح میشود. وی عقیده داشت که در طول تاریخ دو طبقه در مقابل یکدیگر قرار دارند و منشأ اساسی تضاد نیز مالکیت خصوصی وسایل و ابزار تولید است؛ بدین ترتیب در طول تاریخ دو طبقه در مقابل یکدیگر قرار دارند که عبارتند از صاحبان وسایل و ابزار تولید و کسانی که فاقد وسایل و ابزار تولید هستند؛ که اولی نفع خود را در نگهداری وضعیت موجود و دیگری نفع خود را در دگرگونی وضع موجود میداند.
به این ترتیب “مارکس” تاریخ تمام جوامع را تاریخ نبرد طبقاتی میداند. تعریف “مارکس” و نظریه تضاد او در مورد طبقه اجتماعی صرفاً بر ملاک اقتصادی مبتنی بود در حالی که “ماکس وبر” برای تعیین طبقه سه ملاک قدرت، ثروت و منزلت را در نظر میگیرد. بر طبق نظر “وبر” هنگام تعیین طبقه اجتماعی غیر از پایگاه اقتصادی، تغییرهای دیگری را هم در نظر میگیریم.
انواع طبقه
بهطور کلی جامعه شناسان سه طبقهٔ اجتماعی را مشخص میکنند
طبقهٔ ممتاز: این طبقهٔ بخشِ کوچکی از جمعیت را تشکیل میدهد .(حدودِ ۱۰ درصد) این طبقه شاملِ اشرافِ زمیندار و کسانی است که از راه مالکیت بر زمین، تجارت، مستغلات و امثالِ آن امرار معاش میکنند و مارکسیستها، آنها را بورژوازی مینامند. مستخدمانِ عالی رتبهٔ دولت، رؤسای نیروهای نظامی و اعضای حکومت را نیز میتوان در همین ردیف جای داد.
طبقهٔ متوسط (میانی): این طبقه را کارگرانِ متخصص و کارمندان تشکیل میدهند؛ مثلاً معلمان، پزشکان، استادانِ دانشگاه، کارکنانِ دفتری، مستخدمانِ دولت و غیره. طبقه متوسط ۴۰ درصد از جمعیت هر جامعه ای را شامل میشود .
طبقهٔ کارگر: این طبقه از کارکنانِ خدماتی و کارگرانِ یدی مثلاً پیشخدمت، آشپز، ، بنا، رفتگر، کارگرانِ کارخانهها و غیره تشکیل میشود که مارکس ایشان را پرولتاریا نامید.
چرا طبقۀ اجتماعی مهم است؟
توجه به طبقۀ اجتماعی از دیدگاه جامعه شناسان از این نظر مهم است که منعکس کننده دسترسی نابرابر به حقوق ، منابع و قدرت در جامعه است .همچنین، تاثیر زیادی روی دسترسی افراد به آموزش و پرورش، کیفیت آموزش و پرورش، و میزان رسیدن آنها به سطوح بالا دارد.
همچنین روی کسی که از آگاهی اجتماعی برخوردار است تاثیر می گذارد. او می تواند یاد بگیرد چگونه از مزایای اقتصادی و فرصت های کاری، مشارکت سیاسی و قدرت استفاده کند و حتی سطح انتظار سلامتی و کیفیت زندگی را بالا ببرد.
