کیش شخصیت پدیده‌ای است که در آن یک شخص با استفاده از رسانه‌های گروهی و تبلیغات سیاسی از خود وجهه‌ی عمومیِ آرمانی و قهرمانانه‌ای ارائه می‌دهد.
این پدیده با استفاده از تعریف و تمجید در رسانه‌ها و نیز ایجاد جوی که در آن شخص فارغ از پاسخگویی و یا مصون از اشتباه است بوجود می‌آید.
▫️کیش‌های شخصیت غالباً در حکومت‌های تمامیت‌خواه و غیر دمکراتیک ایجاد می‌شوند.
لازم به تذکر است که کیش شخصیت الزاماً در سطوح وسیع و گسترده مثل حکومت ها و کشورها اتفاق نمی افتد بلکه می تواند خیلی ساده در یک اجتماع کوچک هم رخ بدهد.
هدف از کیش شخصیت، تقویت موقعیت سیاسی یک رهبر است. پیام پشت کیش شخصیت این است که ” در این رژیم تنها کسی که مهم است من هستم”
نه تنها در رژیم های تمامیت خواه، بلکه در دولت هایی که رئیس آن ها در انتخاباتِ دموکراتیک انتخاب می شوند نیز کیش شخصیت می تواند وجود داشته باشد.
این اصطلاح در سال ۱۹۵۶ میلادی توسط دبیر کل حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی، یعنی نیکیتا خروشچف در سخنرانی محکومیت جوزف استالین در کنگره بیستم حزب ابداع و توصیف شد.
از آنجا که این مفهوم در یک چارچوب تاریخی و سیاسی خاص شکل گرفته است، لذا توصیف پدیده‌های باستانی مانند آیین های دولتی فرعون در مصر یا سزار در روم، بر اساس آن دقیق نیست هر چند شباهت هایی میان آن ها قابل ردیابی است.
رسانه های جمعی نقش مهمی در ایجاد کیش شخصیتی رهبران ملی ایفا کرده اند.
کیش شخصیت مدرن تا حد زیادی به دلیل نحوه انعکاس ویژگی ها و خصائص رهبران از طریق رسانه ها بوجود آمده است. در واقع کیش شخصیت مدرن با همراهی رسانه ها شکل گرفته است.
پیشرفت‌های تکنولوژیکی قرن بیستم به نظام های سیاسی این امکان را داد تا تبلیغات را در قالب پخش رادیویی، فیلم و محتوای اینترنتی هدفمند کنند.
ویژگی های رهبران دارای کیش شخصیت
▫️ارادت اغراق آمیزی از سوی مردم به یک رهبر وجود دارد حتی وقتی رهبر بیمار می شود، فرض بر این است که تمام کشور بیمار شده است.
▫️دشمن مشترک برای شخص رهبر و مردم در نظر گرفته می شود و نقش تاریخی رهبران به عنوان یک قدرت در برابر یک دشمن خارجی، یک گروه اقتصادی یا مذهبی یا یک نظام سیاسی به روش های مختلف توجیه می شود.
▫️ هر کسی که فرد داری کیش شخصیت را زیر سوال ببرد معمولاً به عنوان خائن شناخته می شود.
▫️رهبر صاحب کیش شخصیت، بدون انتقاد از سوی رسانه ها همواره مورد تحسین قرار می گیرد.
▫️ منتقدان وی مورد آزار و اذيت و تعقیب قرار می گیرند و چه بسا جان خود را هم از دست بدهند.
▫️ چنین تلقی می شود که اگر رهبران از سوی مخالفان تهدید شوند، کشور تهدید شده است و اگر روزی رهبران از اداره حکومت دست بکشند، کشور دچار بی ثباتی می شود.
▫️ از تصاویر، عکس ها و سخنان رهبر دارای کیش شخصیت در مدارس، بناهای عمومی، معابر و رسانه ها بصورت گسترده استفاده می شود.
▫️ اسامی شرکت‌ها، بناها، مراکز آموزشی، کوچه ها، خیابان‌ها، زمین‌های ورزشی و شهرها بر اساس نام رهبران یا با نام‌های مرتبط در چارچوب ایدئولوژی مورد نظر او (مثلاً: نام‌های مکان لنین ) نامگذاری می شود.
▫️به طور معمول بین یک رهبر و تمام جنبه های زندگی مردم ارتباط برقرار می شود.
▫️ویژگی های خارق العاده ای به رهبران نسبت داده می شود که در تضاد با واقعیت است.
نمونه‌های کیش شخصیت
▫️بنیتو موسولینی در ایتالیا
▫️آدولف هیتلر در آلمان نازی
▫️ژوزف استالین در شوروی
▫️مائو زدونگ در چین
▫️رهبران کرهٔ شمالی
▫️معمر قذافی در لیبی
▫️صدام حسین در عراق
▫️آتاترک در ترکیه
