▫️کتاب «بررسی روان‌شناختی خودکامگی» نوشته‌ی مانس اشپربر اثری مهم در حوزه‌ی روان‌شناسی سیاسی و اجتماعی است که به تحلیل شخصیت‌های خودکامه، شیوه‌های تسلط آن‌ها بر جامعه و روان‌شناسی جمعی اطاعت از دیکتاتورها می‌پردازد.
▫️اشپربر که خود در دوران سلطه‌ی رژیم‌های توتالیتر قرن بیستم زندگی کرده بود، در این کتاب تلاش دارد تا از دریچه‌ی روان‌شناختی، جامعه‌شناختی و تاریخی، پدیده‌ی خودکامگی را ریشه‌یابی کند.
▪️▪️ساختار و محتوای کتاب
کتاب در چند بخش به بررسی ابعاد مختلف خودکامگی می‌پردازد:
۱. ریشه‌های روان‌شناختی خودکامگی
▫️اشپربر تأکید دارد که شخصیت‌های خودکامه معمولاً در محیط‌هایی رشد کرده‌اند که پر از سرکوب، تحقیر، ترس و فشارهای روانی بوده است. این افراد معمولاً در کودکی تحت تربیت سخت‌گیرانه‌ای قرار داشته‌اند که احساس ناامنی و نیاز شدید به کنترل دیگران را در آن‌ها ایجاد کرده است.
▫️در نتیجه، این افراد برای مقابله با ترس‌های درونی‌شان، دیگران را سرکوب کرده و با رفتارهای اقتدارگرایانه به دنبال تحکیم قدرت خود هستند.
▫️بسیاری از آن‌ها برای پنهان کردن ضعف‌های درونی، رفتارهای خودبزرگ‌بینانه و مستبدانه بروز می‌دهند.
۲. مکانیسم‌های دفاعی و روش‌های کنترل دیگران
اشپربر توضیح می‌دهد که خودکامگان از ابزارهای مختلفی برای حفظ قدرت خود استفاده می‌کنند، از جمله:
▫️تحریف واقعیت: آن‌ها روایت‌هایی می‌سازند که خود را قهرمان و دیگران را دشمن نشان دهند.
▫️فرافکنی: ضعف‌های خود را به مخالفان نسبت می‌دهند.
▫️ایجاد ترس و سرکوب: از روش‌هایی مانند سانسور، سرکوب فیزیکی و روانی، تهدید و خشونت برای ایجاد اطاعت اجباری استفاده می‌کنند.
▫️فرهنگ چاپلوسی و بت‌سازی: آن‌ها اطراف خود را با افرادی پر می‌کنند که مدام تأییدشان کنند و اجازه‌ی نقد ندهند.
۳. جامعه و پذیرش خودکامگی
اشپربر در این بخش بررسی می‌کند که چرا برخی جوامع مستعد پذیرش حکومت‌های خودکامه هستند. او به عوامل زیر اشاره می‌کند:
▫️ضعف نهادهای دموکراتیک و نبود آزادی‌های فردی.
▫️فرهنگ اطاعت و ترس که در طول تاریخ در یک جامعه نهادینه شده است.
▫️شرایط بحران‌زا مانند جنگ، فقر، یا بی‌ثباتی که مردم را به سمت پذیرش یک رهبر مستبد سوق می‌دهد.
۴. خودکامگی در نظام‌های توتالیتر
▫️اشپربر علاوه بر بررسی خودکامگی در سطح فردی، به تأثیر ایدئولوژی‌های سرکوبگر بر رشد شخصیت‌های خودکامه و حکومت‌های استبدادی می‌پردازد.
▫️او بررسی می‌کند که چگونه رژیم‌های فاشیستی، استالینیستی و نازیسم از تبلیغات، شست‌وشوی مغزی، و کنترل رسانه‌ها برای تحمیل خودکامگی استفاده می‌کردند.
▫️توضیح می‌دهد که این رژیم‌ها چگونه از روان‌شناسی جمعی، پروپاگاندا و حذف مخالفان برای ادامه‌ی حیات خود بهره می‌برند.
▪️▪️نتیجه‌گیری و پیام اصلی کتاب
اشپربر هشدار می‌دهد که خودکامگی تنها یک ویژگی فردی نیست، بلکه یک پدیده‌ی اجتماعی و تاریخی است که می‌تواند در شرایط خاصی رشد کند. او معتقد است که برای مقابله با خودکامگی باید:
۱. آگاهی اجتماعی و آموزش انتقادی را افزایش داد.
۲. نهادهای دموکراتیک و آزادی‌های مدنی را تقویت کرد.
۳. با روش‌های سرکوب و فریبکاری رهبران مستبد آشنا شد و در برابر آن‌ها مقاومت کرد.
▪️▪️چرا مطالعه‌ی این کتاب مهم است؟
این کتاب به ما کمک می‌کند تا:
▫️ریشه‌های روان‌شناختی و اجتماعی رژیم‌های استبدادی را بهتر درک کنیم.
▫️بفهمیم چرا برخی از مردم از دیکتاتورها حمایت می‌کنند.
▫️بدانیم چگونه می‌توان در برابر خودکامگی مقاومت کرد و جامعه‌ای آزادتر ساخت.
