▫️انگیزاسیون یا تفتیش عقاید(Inquisition) به معنی سرکوب، آزار رساندن و جلوگیری از آزادی بیان افراد به دلیل باورهای آن هاست است.
▫️بر این اساس افراد، سازمان ها و یا گروه های صاحبقدرت، برخی یا بسیاری از مردم را به دلیل باورهایی که دارند و متضاد با باورهای آنان است، مورد آزار و سرکوب قرار می دهند. مشهورترین نمونه تاریخی برای انگیزاسیون، تفتیش عقاید در اروپای مسیحی است.
▫️▫️یادگار قرون وسطی
▫️انگیزاسیون از دوران قرون وسطی به یادگار ماندهاست و در برابر آزادی بیان و آزادی اندیشه یا آزادی عقیده است.
▫️تفتیش عقاید در قرون وسطی، به بیان دقیقتر عبارت بود از هیئتهای داوری بسیار مجهز، که کلیسای کاتولیک میکوشید از طریق آنها به یکپارچگی دینی موردنظر خود نائل شود و آن را مبارزه با فرقهگرایی دینی مینامید.
▫️تفتیش عقاید برای نخستین بار در پادشاهی فرانسه با هدف مبارزه با انحرافات مذهبی (مثلاً ارتداد یا بدعت)، به ویژه در میان کاتارها و والدنزی ها در قرن دوازدهم آغاز شد.
▫️ دادگاه های تفتیش عقاید از این زمان تا اواسط قرن ۱۵ به عنوان تفتیش عقاید قرون وسطی شناخته می شوند.
▫️این افراد ابتدا برای اعترافگیری شکنجه میشدند. در صورت عدم اعتراف سرنوشت معلومی برای آنها متصوَّر نبود، اگرچه اکثر مردم تاب شکنجهها را نداشتند و اعتراف به اَعمالِ کرده و ناکردهٔ خود میکردند. سپس دستگاه تفتیش عقاید آنها را محکوم به مجازاتهای گوناگون و در بسیاری از مواقع به صورتهای غیرانسانی اعدام میکرد.
▫️در اواخر قرون وسطی و اوایل رنسانس ، دامنه تفتیش عقاید در واکنش به اصلاحات پروتستانی و ضد اصلاحات کاتولیک به طور قابل توجهی افزایش یافت .
▫️ در این دوره، تفتیش عقاید انجام شده توسط سریر مقدس(عالیترین اسقفنشین کلیسای کاتولیک) به عنوان تفتیش عقاید رومی شناخته شد .
▫️تفتیش عقاید به دیگر کشورهای اروپایی نیز گسترش یافت، که منجر به تفتیش عقاید اسپانیا و تفتیش عقاید پرتغال شد.
▪️▪️زوال تفتیش عقاید در اروپا
▫️زوال این دستگاه در اروپا، به صورت ناگهانی پایان نیافت و حدود یک قرن زمان برد.
▫️چشمگیرترین دستگاه تفتیش عقاید، در فرانسهٔ سال ۱۷۸۹ به اجرا درآمد که مقارن با اندیشههای آزادی خواهانهٔ ملت فرانسه بود.
▫️ در پی پیروزی انقلاب فرانسه، دستگاه تفتیش عقاید مورد حملهٔ مردم قرار میگرفت و یکی پس از دیگری نابود میشد.
▫️سربازان فرانسوی در زمان ناپلئون وقتی که به اسپانیا رسیدند، همین کار را با دستگاه تفتیش عقاید آن کشور انجام دادند. اما وقتی که سپاه ناپلئون پس از چند سال درنوردیده شد و قدرتهای قدیمی در اسپانیا به کار خود بازگشتند، سیستم تفتیش عقاید نیز به جای خود بازگشت.
▫️ در ایتالیا نیز وقایع شبیه اسپانیا اتفاق افتاد، اما شکل انجام آنها صورت محدود تری داشت.
▫️پرتغال هم تا نیمهٔ قرن نوزدهم به کار تفتیش عقاید و آنچه نابودی بدعت گزاران مینامید ادامه داد. در پرتغال، در پی انقلاب ۱۸۲۰، دادگاه های عمومی فوق العاده و مؤسس ملت پرتغال، تفتیش عقاید را در سال ۱۸۲۱ لغو کردند.
▫️در رم که پایگاه دستگاه پاپ بود با تفتیش عقاید گره خرده بود و تا اواسط قرن نوزده تفتیش عقاید انجام میشد.
▫️اوضاع در آمریکای لاتین هم تا جدایی از اسپانیا در اوایل قرن نوزده صورت خوبی نداشت که این جدایی باعث نابودی این دستگاه در آن مناطق شد.
▪️▪️قربانیان سرشناس تفتیش عقاید
▫️از معروفترین قربانیان تفتیش عقاید در دوران قرون وسطی میتوان از گالیله نام برد که البته به علت بازگشت وی از عقیدهاش مبتنی بر زمین مرکزی اعدام نشد.
▫️دیگر قربانی معروف تفتیش عقاید که اعدام شد جردانو برونو بود. وی بخاطر عقایدش که مخالف تعلیمات کلیسای کاتولیک بود به حکم دادگاه تفتیش عقاید و با موافقت پاپ کلمنت هشتم در شهر رم سوزانده شد.