ستون پنجم گروه کوچکی از مردم هستند که گروه بزرگی مانند یک ملت یا شهر محاصره شده را ویران و یا تضعیف نموده و برای گروهی از دشمنان کار می‌کنند. فعالیت‌های آنان ممکن است آشکار یا پنهان باشد. اقدامات پنهانی ستون پنجم می‌تواند شامل خرابکاری، اطلاعات غلط و جاسوسی در خطوط دفاعی به هواداری از یک نیروی خارجی باشد.
پیشینه تاریخی
در جنگهای سه ساله اسپانیا (۳۹ – ۱۹۳۶ میلادی) هنگامی که ژنرال مولا یکی از سرکردگان سپاه ژنرال فرانکو با ارتش خود به سوی مادرید پایتخت اسپانیا پیش می‌رفت، برای جمهوری خواهان که بر شهر مسلط بودند پیغام فرستاد که:
«من با چهار ستون سرباز و تجهیزات از شرق و غرب و شمال و جنوب به سوی مادرید پیش می‌آیم ولی شما فقط روی این چهار ستون حساب نکنید بلکه ستون دیگری به نام «ستون پنجم» هم داریم که در مادرید و حتی در میان جمع شما هستند که دانسته یا ندانسته برای ما فعالیت می‌کنند.شاید هم با ما موافق نباشند ولی چون با عقیده و نظریه شما صد در صد مخالف هستند لذا اعمالشان غیر مستقیم به نفع ما تمام می‌شود. اگر از چهار ستون اعزامی واهمه ندارید از این «ستون پنجم» بترسید که در تمام امور و شئون شما نفوذ دارند و راه ورود چهار ستون را به داخل شهر هموار می‌کنند.»
همینطور هم شد و بالاخره ژنرال فرانکو با کمک همین ستون پنجم و خرابکاری آنها توانست پایتخت اسپانیا را تصرف کند و سلطه و سیطره کمونیستها و جمهوری خواهان را از سراسر خاک اسپانیا براندازد.
از این تاریخ است که دو کلمه ستون پنجم وارد اصطلاحات سیاسی شد و به عاملان اجنبی و به طور کلی هر فرد و دسته‌ای اطلاق گردید که اعمالی به زیان و ضرر خودی و سود بیگانه انجام دهند.
